Menu

14. Điều tra

Mục đích của một bài điều tra là tìm ra bằng chứng. Ở đây, nội dung quan trọng hơn hình thức. Thể loại báo chí này đòi hỏi sự khắt khe về trí tuệ; nó không chấp nhận sự phỏng đoán. Nó thậm chí còn khó hơn phóng sự vì nó không chỉ đơn giản là vấn đề liên hệ những điều bạn đã thấy, đã nghe và cảm nhận được với độc giả, mà là thông báo cho họ về những điều không thể nhìn thấy hoặc không thể nghe thấy, và thậm chí, đôi khi, cố tình che giấu công chúng.

SÁU CHÌA KHÓA ĐỂ LÀM BÀI ĐIỀU TRA HAY: 

  1. Mt câu hi hay

Đằng sau bt k cuc điu tra tt nào, luôn có mt câu hi th yếu. Thông thường, đây là câu hỏi phụ mà một người quan sát tò mò sẽ tự hỏi mình sau khi họ có câu trả lời cho tất cả các câu hỏi chính, nhưng họ không dám hỏi to vì sợ những gì ẩn giấu phía sau. Đó thường là “tại sao” của “như thế nào” hoặc “như thế nào” mà bạn đã đoán, nhưng không thể tìm thấy đằng sau sự thật rõ ràng.

Gi s rng tôi đã thu thp được tt c các câu tr li cho các câu hi mà tôi đã hi v vic thành lp tr s chính ca Ngân hàng Dosh ti cơ s an toàn khng l ca Mark Pesos trên đảo Moray. Tôi cn đăng mt bn ghi chép đầy đủ v hu qu ca s thay đổi này, cuc sng mi ca giám đốc ngân hàng ni tiếng, trng thái tinh thn, kế hoch ca anh ta, v.v. Phóng s độc quyn ca tôi v nhng người dân trên đảo bt mãn s là mt chuyn tt lành. Tôi hnh phúc vi nhng gì tôi đã đạt được… Tuy nhiên, có mt câu hi ph đang làm tôi băn khoăn. Nhưng đó là mt câu hi nng n, khiến tôi hoài nghi. Làm thế nào mà Mark Pesos có th xây dng mt tòa nhà như vy trong khu bo tn thiên nhiên? Làm thế nào anh ta có được các giy phép cn thiết? Điu đó có hp pháp không? Và làm thế nào mà anh ta có th b vn cho mt địa đim xây dng khng l như vy trong khi anh ta được cho là phá sn? Tôi phân vân nhng câu hi này, nhưng tôi không biết làm thế nào để tr li chúng. Có rt nhiu tr ngi… 

  1. Mch đầu tiên

Các nhà báo điều tra làm việc trong vùng xám của tin tức giống như các nhà sử học cảm nhận được con đường của họ trong bóng tối của lịch sử. Để tìm ra mch đầu tiên đó, các nhà báo s dng các phương pháp tương t như các nhà s hc: họ nghiên cứu chủ đề thu hút sự chú ý của họ, làm quen với nhân vật chính, đọc mọi thứ đã viết về họ, lập danh sách các nhân chứng đã biết và tiềm năng, ghi lại thời gian và khoảnh khắc quan trọng trong cuộc sống riêng tư và công cộng của nhân vật chính, lập danh sách chất vấn được đưa ra bởi các câu hỏi chưa được trả lời… Nói cách khác, họ vẽ nên một bức tranh bí ẩn mà họ muốn giải đáp.

Trong trường hp ca Mark Pesos, có th thy rõ rng anh ta đã được hưởng li t s h tr tài chính t ông trùm Lucas Moneybag, người đứng đầu mt qu quan trng và là mt người giàu có. Giám đốc ngân hàng ni tiếng này cũng đã có nhiu cuc gp vi Frances Farthing, Giám đốc Văn phòng Quc gia v các Khu bo tn.

Đây là đim đầu tiên ca bn: tìm hiểu thêm về Frances Farthing, mối quan hệ cá nhân của cô ấy với Mark Pesos, tần suất gặp gỡ của họ trong vài tháng qua, nói chuyện với bạn bè thân thiết và gia đình của cô ấy về việc chuyển trụ sở chính của Ngân hàng Dosh đến đảo Moray, mặc dù đây là một khu bảo tồn thiên nhiên, v.v.

  1. Xoay quanh ch đề

Khi các nhà báo trở thành nhà sử học của thời hiện tại, họ cần thời gian để hiểu chủ đề của họ, tìm ra phạm vi và sau đó bao quát nó. Họ dành thời gian này bởi vì họ cần nó. Họ tiến triển từ từ, chuyển từ yếu tố chính này sang yếu tố quan trọng khác.

Nhng cá nhân quyn lc như Lucas Moneybag hay Frances Farthing phi có đối th và k thù. Nhng nhân chng này chc chn s có nhng điu để nói v s giúp đỡ mà h có th đã dành cho siêu d án ca Mark Pesos. Tôi lp danh sách nhng người này và tìm kiếm thêm thông tin, tôi có th s dng thông tin này để thu thp thông tin. Đây là nhng người tôi gp đầu tiên, vì h s sn sàng nói chuyn vi tôi hơn là bn thân Frances Farthing, hoc gia đình và bn bè ca cô y.

Các nhà báo bt đầu xoay quanh ch đề ca h để dần dần tiếp cận các câu hỏi cốt lõi.

  1. Hoàn thin ch đề

Các cuộc phỏng vấn luôn mang lại những manh mối tiềm năng mới.

Vì s chuyên nghip ca tôi, nhng nhân chng đầu tiên ca tôi cung cp cho tôi nhng ngun tin khác. Trong khi Mark Pesos được hưởng li t nhng món quá ln t Lucas Moneybag, anh ta cũng tăng tài sn ca mình bng cách mua li nhiu công ty, mt s công ty đang gp khó khăn. Tôi không gp khó khăn gì khi khiến các cu giám đốc ca các công ty này nói chuyn. H cho tôi biết chi tiết cách thc hot động ca giám đốc ngân hàng li lc này. Tôi cũng biết rng anh y đã biết Frances Farthing t thi thơ u khi h còn trường cùng nhau. Cô cũng đã tng là c vn lâu năm cho Tp đoàn Dosh, nhưng dưới cái tên thi con gái… D liu đang bt đầu chng cht.

Bây giờ là lúc để một nhà báo điều tra sp xếpg ri và chnh đốn thông tin thu thập được trong khi xoay quanh chủ đề.. Họ xác minh số liệu, tập hợp các tài liệu lại với nhau, kiểm tra thực tế bản trình bày của nhân chứng và đặt ra một mốc thời gian.

  1. Chiến lược spider.

Với con mồi bị bao vây, các nhà báo điều tra tấn công trực diện, không do dự, an toàn khi biết rằng họ có tất cả các công cụ cần thiết. Tất cả những gì còn lại là kết thúc công việc của họ bằng cách yêu cầu mục tiêu của họ giải thích về những sự thật mà họ đã khám phá ra. Đây là nghĩa vụ đạo đức của nhà báo: nếu họ đăng các câu chuyện về ai đó, họ phải cho họ cơ hội để giải thích về bản thân. Tuy nhiên, bạn có thể nói lời nhẹ nhàng sẽ hiệu quả hơn rất nhiều…

Vì vy, tôi mi Mark Pesos cho mt cuc phng vn. Tt hơn là tôi làm điu này bng văn bn, s dng nhng t ng được cân nhc và thân thin, để th hin rng tôi là người công bng. Nhưng tôi vn mơ h v động cơ thc s ca mình nên tôi không làm anh y s. Nếu anh y đồng ý gp tôi, tt nhiên, tôi s đưa nhng phn hi ca anh y vào phóng s ca mình. Nếu anh y t chi, điu đó cũng s được bao gm, để độc gi ca tôi biết tôi đã hành động có thin chí.

Mt nhà báo điu tra phi hoàn toàn minh bch trong công vic ca h để thể hiện sự tôn trọng sự thật và độc giả của họ.

  1. Mt lý lun không th bác b.

Một cuộc điều tra được tiến hành thuân lợi sẽ rất dễ để viết ra. Sự việc, lời kể của nhân chứng và bằng chứng liên kết với nhau để tạo thành một chui logic, như chứng minh toán học vậy.

Để làm cho văn bản trở nên sống động, các nhà báo thêm một số điều họ đã thấy và nghe vào bằng chứng của họ, nhưng những điều này không hơn không kém. Bất cứ điều gì có thể khiến người đọc phân tâm khỏi lập luận chính của họ đều được đặt sang một bên. Các phán đoán giá trị không có chỗ ở đây (ngoại trừ, bây giờ và sau đó, trong một kết luận hoặc một bài xã luận) bởi vì các sự kiện tự nó nói lên.

Chìa khóa nằm ở mức độ nghiêm ngặt của lập luận của bạn, phải sao lưu tiêu đề của cuộc điều tra của bạn và lời kết thúc. 

BẤT KỲ CUỘC ĐIỀU TRA NÀO DO NHIỀU NHÀ BÁO THỰC HIỆN ĐỀU CẦN PHẢI PHỐI HỢP

Một số cuộc điều tra thực sự cần một cách tiếp cận đa hướng. Khi làm việc một mình, ngay cả nhà báo giỏi nhất cũng không thể thu thập tất cả các manh mối, đặc biệt là khi điều tra sâu rộng để theo dõi tất cả các manh mối. Trong trường hợp này, để nhiều nhà báo tham gia trong cuộc điều tra là phương pháp tốt nhất. Trong ví dụ của chúng tôi, chúng tôi có thể chia công việc theo ba cách, giữa hai nhà báo chuyên môn về các lĩnh vực môi trường và tài chính, và một phóng viên thông thường để đưa tin về những điều đã thấy và nghe thấy trong lĩnh vực này. Khó khăn trong phương pháp này nằm ở việc duy trì một cái nhìn tổng quan về công việc và sau đó xây dựng hình thức cuối cùng. T chc cht ch và một người điu phi tng th là rất cần thiết.

TẤT CẢ CÁC CUỘC ĐIỀU TRA ĐỀU CÓ GIỚI HẠN.

Sự thành công của các cuộc điều tra báo chí đôi khi phụ thuộc vào khả năng của nhà báo điều tra trong việc giữ lại thông tin hoặc che giấu suy nghĩ của họ. Họ phải chứng minh kỹ năng của mình trong việc khai thác sự thật bị che giấu. Tìm kiếm sự thật vì lợi ích công cộng cho phép họ trở nên láu cá. Nhưng dịch vụ công này không được nhầm lẫn với nhiệm vụ thỏa mãn tham vọng cá nhân hoặc khao khát trả thù cá nhân. Sự trung thực trong bất kỳ cuộc điều tra nào đòi hỏi nhà báo phải rõ ràng về động cơ của họ. Chúng tôi không điều tra vì mong muốn cá nhân, mà là vì công chúng có quyền được biết sự thật. Các nhà báo điu tra không phi là cnh sát hay thm phán; chúng tôi không s dng s gian di.